7. juni 2005 markerte vi i Norge at det var 100 år sida unionsoppløsningen. Vi hadde vært i union med Sverige fram til 1905. «Ja det veit vi jo alle!» sier de fleste, men kem var denne Ole O. Ohnstad og ka hadde han med unions oppløsningen å gjøre? Jo, presten Ole O. Ohnstad var min bestefar, far til mor mi Ruth Liset, (1902 – 1991). Mor blei gravlagt i Florø den 16. mai 1991 (på Florø sin geburtsdag). Ole O. Ohnstad var født i Undredal i Sogn, i 1861 (i Aurland prestegjeld). Heimen hans var i Lensmannsstova. Dette lille huset blei seinare flytta til Heibergmuséet i Ambla. Bestefar hadde bestemt seg for å bli prest og gikk på sine bein over fjellet fra Undredal til Oslo kor han fikk utdan nelse i teologi ved universitetet. Mor hans utstyrte han med ryggsekk, og med et fenalår og flatbrød som niste på vegen. Etter eksamen i teologi ved universitetet i Oslo var han først huslærer hos prost Saxegaard på Stranda i Sunnmøre. Der ble han kjent med dattera til presten, Katharina Saxegaard, og blei gift med ho. Seinare blei ho min mormor. Då han søkte embete som sogneprest måtte dette ordnas i Sverige, for dette var jo før unionsoppløsningen, og alt blei styrt frå Stockholm der departementa låg. Bestefar fikk sine «Bestallingspapirer» sendt fra «Stockholms Slot den 22.
Gebyr kr. 200, . Det var vel ganske dyrt i de dager. I 1901 blei bestefar sogneprest på Leka. Bestallingsdokumentet kan du se ovenfor. December 1900.», til stillingen som sogneprest «i Leka Prestegjæld i Trondhjem Stift». I dag ville vi vel ha kalt dette dokumentet for ordinasjons eller ordineringspapirene. Bestalling er jo et ord som neppe blir brukt i dag, men grunnordet på latin er stallare som betyr å sette til ro, eller fast. (ref. stall til en hest for eks., eller installere noe). Bestefar Ole O. Ohnstad var en dyktig tegner og hadde alltid med seg skisse boka si på sine vandringer ute i naturen. En habil kunstmaler var han òg. Det er han som har malt altertavla i den lille stavkirka i Undredal. Norges minste stav kirke. 1905 blei unionen med Sverige opp løst og vi fikk en prins fra Danmark som ny konge, Kong Haakon den 7. Siden bestefar var prest på Leka som lå i Trondhjem stift, ble han i 1906 invitert til å delta i kongens kroning i Nidaros domkirke, sammen med alle de andre sogneprestene i Trondhjem stift. Då bestefar kom heim til Leka etter kroningen av kongen fikk mor et fint halssmykke med emaljeornament. Det var mor sitt einaste smykke til ho blei gift. Mor som då hette Ruth Ohnstad var født på Leka i 1902 og bodde på Leka til ho fylte 5 år. Då hadde bestefar fått et nytt embete som sogneprest på Evanger og familien flytta med pikk og pakk på hurtigruta. Der var ingen kai på Leka så de måtte ut
Fra Leka i 1905. Pila peiker på bestefar, men han har ikkje på seg «kroningshatten» for det var en flosshatt som han kjøpte i Trondheim til kroningen i 1906. Dette kan være feiringen av unionsoppløsningen for flaggene er «reine», ikkje med «sildesalaten». med en småbåt for å møte hurtigruta, og mor, lita som ho var, måtte klatre opp taustigen heilt aleine til mannskapet fikk halt ho inn over rekka. Snakk om ekstremsport du! I 1915 fikk bestefar stilling som sog neprest på Hå, i Nærbø kirke på Jæren. Så var det flytting på nytt. Hå prestegjeld var et rikt embete. Utenom presteembete var det en stor gård, og i Håelva var det rikt laksefiske og i elva var der perlemuslinger med flotte perler som blei høsta kvert år. Der kom det rike engelske lakse fiskere, og eg går ut i frå at det var ikkje akkurat billig å få fiskerettigheter der. Då mor mi var ung samla ho tang og tare på stranda og brente kelp som ho solgte til en agent frå Stavanger. Kelp var tangaske, og det skulle store mengder tang til ett kilogram. Det blei betalt godt for kelp den gangen, og mor kjøpte nye knappestøvler for pengene. Kelp blei sikkert brukt som råstoff for medisiner, då spesielt til produksjon av jod. Dette var midt under den første verdenskrigen og det var ganske dramatisk til tider. En gang eksploderte en stor zep peliner og styrtet brennende i havet rett utenfor prestegården på Hå. En annen gang eksploderte det en hornmine som dreiv inn i fjæra rett nedenfor huset. Det var en forferdelig eksplosjon og sand og stein haglet over prestegården. Mor trodde det var dom medag og blei vettaskremt. Bra det ikkje skjedde då ho var nere på stranda og samla tang. Mor blei konfirmert i 1918 og reiste til Kongsvinger på middelskole. Etter at mor var ferdig med middelskolen
På bildet ser du «Kroningshatten» som bestefar kjøpte i Firma Einar Johnsen i Trondhjem, som byen hette då. Eg har arva denne hatten, men eg har ikkje hatt han på meg i nokken offisielle anledninger. Altertavla som bestefar har malt. var ho guvernante for sine yngre søsken på Hå gamle prestegård. I 1920 bergynte mor på lærerskolen på Stord, og der traff ho Nils Liset. De to forlova seg på Stord. Andreas Liset og seinare min farfar, var skolestyrer på Sagvåg og gift med Ingeborg Ottesen (Jensanes). Då eg var der sist var mye forandra. Dei fleste steingardane var fjerna og nye hus komt opp. Den gamle prestegården er et museum i dag. Det var ikkje langt fra husene ner til det åpne havet utenfor, og etter en storm samla det seg alltid mykkje tang og tare på stranda.
HÅ GAMLE PRESTEGÅRD
På Jæren var det gode lytterforhold for radioapparater, som kom til Norge på slutten av 1. verdenskrig. Bestefar var ivrig radiolytter, og her tror eg at det er et krystallapparat han har fått seg, fordi han må bruke hørete lefoner. Det har sikkert vært mulig å få inn både engelske og kontinentale stasjo ner med krystallapparater, for det var jo liten forstyrrelse fra elektriske apparater og kraftlinjer på den tida, og så var det jo ikkje nødvendig med batterier. På bildet ser du bestefar som lytter på radio.
Mor mi kom til Florø i 1923 kor far hadde fått stilling som lærar på Florø folkeskole i 1921. Mor og far, som var forlova, søkte stil linger på samme stedet. De kunne ikkje bo sammen så mor bodde hos Marie Malkenes den første tida i Florø, i det lille kvite huset rett vest for Florø Barneskole. Blant papirer etter mor fant eg et brev som ho hadde sendt til si mor den 7. februar 1923. Eg fikk lyst til å ta med et utdrag av brevet her: Her har vi det som før. Folk her tenker ikke på annet enn på fiske i denne tiden. De snakker om fiske hvor en snur seg. Jeg har det bare bra her hos fru Malkenes, hun er så omsorgsfull på alle måter. Om søndagene får jeg alltid kaffe på sengen. Da er det akkurat som hjemme; så legger hun i ovnen til mig før jeg står op. Ellers, i matveien for eks. har vi det så godt som noen kan ha det. Fru Malkenes lager alltid god mat. Til kaffe om eftermiddagen får vi alltid kaker, og til aftens alltid noe varmt. Det er så dei lig med varmt til aftens når jeg kommer fra kveldskolen. Nu i midten av februar skal vi slutte kveldskolen, og det er jeg riktig glad for, for mangen kveld når stormen hyler og regnet pisker, har det ikke vært sødt å gå dit. Eg veit ikkje kor denne kveldskolen holdt til, men tror det må ha vært på Havrenes skule kor mor fikk stilling då ho kom til Florø. Mor fikk vite at ho kunne få stilling på Kinnskolen, og såg i atlaset at Kinn var ei øy langt ute i havet vest for Florø. Der skulle ho altså plasseres med sin 6 Ser fra lærerskolen. Ho blei veldig skuffa, men skreiv til far at ho kunne kanskje få leid en robåt og komme «på besøk til ham» av og til. Folk her for stod ikkje at selv om de snakka om Kinn skulen så var det ikkje rette navnet, for det var Havrenes skule i Kinn kommune som var det korrekte navnet. I 1924 reiste mor og far til Nærbø på Jæren til Hå nye prestegaard. I Nærbø kirke blei de gift og det var sjølvsagt pres ten Ole Ohnstad som forretta. Året etter, i 1925, blei bror min Sølve født. Då bodde far og mor i skomaker Batalden sitt hus rett øst for Frelses armeen i Florø.
To år seinare reiste mor på sommerfe rie til foreldrene på Nærbø på Jæren, og den 27. august i 1927 blei eg født på den nye prestegården på Nærbø. Dit hadde bestefar og bestemor flytta i 1921. Bestefar døpte meg i Nærbø kirke før mor og barn reiste tilbake til den nye hei men vår i Florø i 3. etasje i M. M. Mykle bust sitt hus. Det var det huset kor M. M. M. bodde i 2. etasje, og som brente ner i 1973. Det var då pølsefabrikk i kjelleren. Familien Liset bodde 2 år i pakterbo ligen (som låg bak Takle sitt hus i den gamle bjørkealléen. Dette var før Firda vegen kom). Søstra mi Siv blei født i 1933, og då bodde familien i Tingstua.
DEN NYE PRESTEGÅRDEN PÅ NÆRBØ
Bestefar O. Ohnstad gikk av med pensjon i slutten av 1927 og flytta til Vettre i Asker i nærheten av Oslo. Der bodde han og bestemor resten av livet i Fredheim, et hus de hadde kjøpt. Bestefar døde i 1943 og bestemor i 1955 og begge er gravlagt på Asker kirkegård. Bjørn Faste Bjartmann Florø 10/6 – 2005 Harald J. Stavang.
Den nye prestegården på Nærbø. Det er eit ope lende, truleg med eld gammal busetnad her på den nordvestre fastlandsdelen av Flora kommune. Dei mest karakteristiske fornminne er dei mange gravrøysane frå bronsealdertida. Over 30 i talet ligg dei langs stranda frå Årebrotsodden til nordom Botnane. Det ligg også nokre på nordre Nærøya. Fleire av dei er godt synlege den dag i dag, trass i at det gjennom hundreåra truleg er henta byggetilfang frå dei til mange føre mål. Det er veldige mengder med stein som her er drege saman til store gravhau gar for kring 3000 år sidan. Slik arbeids innsats må ha fordra eit organisert sam funn med høvdingmakt og ein god del folk. Gardane sørfrå er nemnde Nærøya (gard nr. 11), Årebrot (nr. 10), Urane (nr. 9), Kvalvik (nr. 8), Synnarvåg (nr. 7), Seljestokken (nr. 6), og altså Husefest som låg under Bremanger. Seljestokken har ein liten, men god hamn, og i følgje Joleik meinte sorenskrivar Hans Arentz i 1780 at det høvde med eit skysskifte her, der farande kunne få losji og øl. Vidare les vi at i 1782 var det kome opp eit «liidet giæsttgiversted» som det heitte på den tids skrivemåte. Eigedomsretten har veksla. I tidleg tid låg eigedomane under Kinnakyrkja, og seinare var det Svanegods. Kvalvika høyr de i 1590 til Flora. Ei tid på 1700-talet var både Sunnarvåg, Kvalvik og «Aur dahls Skov og Marker» eigde av gjestgje varen i Furesundet. Futen Thiis Nagel på Svanøy var og ei tid inne på eigarsida. I 1793 kom der søknad frå hoffagent Janson i Bergen om å få sette opp ei sag i «Ourdahls Skove i Søndfjord». Det fekk han, men utskiping måtte «aldeles være forbuden». Den siste store skogsdrifta i «Aurdahls Skove» vart sett i gang av handelskompa niet Køhler i Stavanger som etter seiande har vore til inspirasjon for Alexander Kielland då han skreiv den kjende og fil matiserte romanen «Garman & Worse».